Νέο πρωτόκολλο για την προστασία του ελεύθερου περιεχομένου από τα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης – ν. 4996/2022 – Οδη­γία (ΕΕ) 790/2019

Ως γνωστόν, με την ψή­φι­ση
του ν. 4996/2022 η Ελ­λά­δα εν­σω­μά­τω­σε στο εθνι­κό δίκαιο την Οδη­γία (ΕΕ)
790/2019 για τα πνευ­μα­τι­κά δι­καιώ­μα­τα στην ψη­φια­κή ενιαία αγο­ρά.
Αναμ­φί­βο­λα, το νέο δι­καί­ω­μα εκ­δό­τη Τύ­που, για την επι­γραμ­μι­κή
χρή­ση των εκδό­σε­ων από πα­ρό­χους της κοι­νω­νί­ας της πλη­ρο­φο­ρί­ας,
εί­ναι η ση­μα­ντι­κό­τε­ρη ρύθ­μι­ση του εν λό­γω νό­μου.

Εξί­σου ση­μα­ντι­κή όμως
εί­ναι και η ρύθ­μι­ση σχε­τι­κά με τις δια­δι­κα­σί­ες εξό­ρυ­ξης κειμένων
και δε­δο­μέ­νων (Text and Data Mining – TDM). Ήδη, πριν από την ευ­ρεία
διάδο­ση των ερ­γα­λεί­ων τε­χνη­τής νοη­μο­σύ­νης (AI), η εξό­ρυ­ξη κει­μέ­νων
και δε­δο­μέ­νων ήταν διαδε­δο­μέ­νη πρα­κτι­κή. Πλέ­ον, με τα ερ­γα­λεία AI
να αυ­ξά­νο­νται τό­σο αριθ­μη­τι­κά όσο και σε από­λυ­τους αριθ­μούς χρη­στών,
το TDM απο­τε­λεί πα­γιω­μέ­νη πρα­κτι­κή, κα­θώς εί­ναι η δια­δι­κα­σία μέ­σω
της οποί­ας εκ­παι­δεύ­ο­νται οι αλ­γό­ριθ­μοι της AI προ­κει­μέ­νου να
παραγά­γουν τα απο­τε­λέ­σμα­τά τους.

Αν μπο­ρού­σα­με να
πε­ρι­γρά­ψου­με τη δια­δι­κα­σία του TDM χω­ρίς τε­χνι­κούς όρους, θα λέγα­με
ότι πρό­κει­ται για τον μη­χα­νι­κό εντο­πι­σμό κει­μέ­νων και δε­δο­μέ­νων που
εί­ναι ελεύ­θε­ρα δια­θέ­σι­μα στο δια­δί­κτυο και την ανα­πα­ρα­γω­γή τους με
σκο­πό την εκ­παί­δευ­ση του αλ­γό­ριθ­μου μέ­σω συ­σχε­τι­σμών, συ­γκρί­σε­ων,
στα­τι­στι­κών, δη­μιουρ­γί­ας μο­τί­βων (pattern) κλπ.

Εί­ναι γε­γο­νός ότι με τις
τε­χνο­λο­γί­ες της τε­χνη­τής νοη­μο­σύ­νης ανα­πτύσ­σο­νται πλη­θώ­ρα
επι­χει­ρη­μα­τι­κών εφαρ­μο­γών, οι οποί­ες εκτι­μά­ται ότι θα απο­φέ­ρουν
ση­μα­ντι­κό­τα­τα έσοδα στις εται­ρί­ες που θα τις εκ­με­ταλ­λευ­τούν. Για να
μην δη­μιουρ­γη­θεί λοι­πόν ένα νέο χά­σμα αξί­ας, με­τα­ξύ των εται­ριών που
πα­ρά­γουν πρω­το­γε­νώς πε­ριε­χό­με­νο – επενδύοντας ση­μα­ντι­κό­τα­τους
υλι­κούς και αν­θρώ­πι­νους πό­ρους – και των εται­ριών που θα
εκμεταλλεύ­ο­νται αυ­τό το πε­ριε­χό­με­νο – ανα­πτύσ­σο­ντας εφαρ­μο­γής
τε­χνη­τής νοημοσύνης – με δε­δο­μέ­νο ότι όλα τα έσο­δα θα τα καρ­πώ­νο­νται
οι δεύ­τε­ρες σε βά­ρος των πρώ­των, εί­ναι επι­τα­κτι­κή ανά­γκη οι εκ­δό­τες
να προ­στα­τέ­ψουν το πε­ριε­χό­με­νό τους.

Ο νέ­ος νό­μος, έρ­χε­ται να
υιο­θε­τή­σει τη σχε­τι­κή πρό­βλε­ψη της Οδη­γί­ας για το TDM, όπου πλέ­ον
προ­βλέ­πε­ται η δυ­να­τό­τη­τα των δι­καιού­χων να δη­λώ­σουν ότι δεν
επι­θυ­μούν (opt-out), τη «σά­ρω­ση» των έρ­γων τους από τις αντί­στοι­χες
μη­χα­νές (crawlers). Πρα­κτι­κά, αυ­τό εφαρ­μό­ζε­ται με την ανάρ­τη­ση ενός
μη­χα­να­γνώ­σι­μου κει­μέ­νου στην ιστο­σε­λί­δα όπου βρί­σκο­νται τα έρ­γα
των δι­καιού­χων. Όπως εί­ναι προ­φα­νές, η ανάρ­τη­ση ενός κει­μέ­νου δεν
απο­κλεί­ει μη­χα­νι­κά την πρό­σβα­ση των crawlers, ωστό­σο κα­θι­στά τη
συλ­λο­γή των δε­δο­μέ­νων πα­ρά­νο­μη και πρα­κτι­κά δη­μιουρ­γεί τη νο­μι­κή
βά­ση για την απα­γό­ρευ­σή της ή για τη διεκ­δί­κη­ση αμοι­βής από την χο­ρή­γη­ση σχε­τι­κής άδειας.

Στην κα­τεύ­θυν­ση αυ­τήν,
ομά­δα ει­δι­κών, απο­τε­λού­με­νη από εκ­προ­σώ­πους φο­ρέ­ων του εκ­δο­τι­κού
χώ­ρου (FEP, AIE, EDRLab), σχε­δί­α­σε και ανέ­πτυ­ξε ένα πρω­τό­κολ­λο
επι­κοι­νω­νί­ας (Text and Data Mining Reservation Protocol – TDMRep),
προ­κει­μέ­νου οι εκ­δό­τες να μπο­ρούν να εξαι­ρούν το σύ­νο­λο ή μέ­ρος του
πε­ριε­χο­μέ­νου που δια­θέ­τουν στο δια­δί­κτυο από την επε­ξερ­γα­σία του από
τα ερ­γα­λεία τε­χνη­τής νοη­μο­σύ­νης. Η εφαρ­μο­γή του πρω­το­κόλ­λου αυ­τού
εί­ναι απλή, αρ­κεί σε έναν προ­κα­θο­ρι­σμέ­νο φά­κε­λο (/.well-known), του
web server να το­πο­θε­τη­θεί ένα συ­γκε­κρι­μέ­νο αρ­χείο (tdmrep.json), που
πε­ρι­γρά­φει εί­τε συ­νο­λι­κά, εί­τε ανα­λυ­τι­κά για κά­θε αντι­κεί­με­νο
(κεί­με­νο, φω­το­γρα­φία, βί­ντεο κλπ.), που υπάρ­χει στον ιστό­το­πο αν
επι­τρέ­πε­ται, απα­γο­ρεύ­ε­ται ή επι­τρέ­πε­ται κα­τό­πιν άδειας η
επε­ξερ­γα­σία του από ερ­γα­λεία τε­χνη­τής νοη­μο­σύ­νης (πα­ρά­δειγ­μα για
απα­γό­ρευ­ση χρή­σης όλου του πε­ριε­χο­μέ­νου του ιστο­τό­που).

Το συ­γκε­κρι­μέ­νο
πρω­τό­κολ­λο απευ­θύ­νε­ται σε εκ­δό­τες βι­βλί­ου και Τύ­που, οι οποί­οι
δια­θέ­τουν ελεύ­θε­ρα στο δια­δί­κτυο άρ­θρα, ολό­κλη­ρα βι­βλία ή
απο­σπά­σμα­τα βι­βλί­ων τους. Εφαρ­μό­ζο­ντας το πρω­τό­κολ­λο αυ­τό, οι
εκ­δό­τες προ­στα­τεύ­ουν το πε­ριε­χό­με­νό τους, το οποίο προ­ο­ρί­ζε­ται για
τους χρή­στες και όχι για τους αλ­γό­ριθ­μους. Ο ΟΣ­ΔΕΛ πα­ρα­κο­λου­θεί στε­νά
τις κα­ται­γι­στι­κές εξε­λί­ξεις που σχε­τί­ζο­νται με την τε­χνη­τή
νοη­μο­σύ­νη και το Τμή­μα μη­χα­νορ­γά­νω­σης του Ορ­γα­νι­σμού εί­ναι στη
διά­θε­ση των συμ­βα­σιού­χων που χρειά­ζο­νται πε­ραι­τέ­ρω διευ­κρι­νί­σεις ή
υπο­στή­ρι­ξη σχε­τι­κά με την εφαρ­μο­γή του πρω­το­κόλ­λου επι­κοι­νω­νί­ας
(Text and Data Mining Reservation Protocol – TDMRep). Οι εν­δια­φε­ρό­με­νοι
μπο­ρούν να επι­κοι­νω­νούν στην ηλε­κτρο­νι­κή διεύ­θυν­ση it@​osdel.​gr.

ΠΗΓΗ: ΟΣΔΕΛ, Φε­βρουά­ριος
2024. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 1.3.2024.