Του Δημήτρη Συμεωνίδη JP,
δημοσιογράφος / ανταποκριτής
Ε.Σ.Ε.Μ.Ε. (Ένωση Συντακτών Ευρωπαϊκών Μέσων Ενημέρωσης)
Η Ιβηρική χερσόνησος υπήρξε γνωστή στους Έλληνες ήδη από
τους μυθολογικούς χρόνους.
Γράφει ό Πλούταρχος (Περί Ποταμών, κεφάλαιο 16):
«Ζεὺς δι´ ἐρωτικὴν ἐπιθυμίαν ἐκ Λύκτου πόλεως Κρητικῆς Ἄργην νύμφην ἁρπάσας
ἀπήνεγκεν εἰς ὄρος τῆς Αἰγύπτου, Ἄργιλλον καλούμενον· καὶ ἐγέννησεν ἐξ αὐτῆς
υἱὸν, καλούμενον Διόνυσον· ὃς ἀκμάσας εἰς τιμὴν τῆς μητρὸς τὸν λόφον Ἄργιλλον
μετωνόμασεν· στρατολογήσας δὲ Πᾶνας καὶ Σατύρους [τοῖς] ἰδίοις σκήπτροις Ἰνδοὺς
ὑπέταξεν· νικήσας δὲ καὶ Ἰβηρίαν, Πᾶνα κατέλιπεν ἐπιμελητὴν τῶν τόπων, ὃς τὴν
χώραν ἀπ´ αὐτοῦ Πανίαν μετωνόμασεν· ἣν οἱ μεταγενέστεροι παραγώγως Σπανίαν
προσηγόρευσαν, καθὼς ἱστορεῖ Σωσθένης ἐν ιγʹ Ἰβηρικῶν».
Η Ιβηρική Χερσόνησος είναι μια από τις μεγαλύτερες χερσονήσους της Ευρώπης, και το νοτιοδυτικό άκρον της. Ονομάζεται Ιβηρία, από το όνομα του αρχαίου λαού των Ιβήρων που την κατοικούσε.
Το όνομα της η Ιβηρική χερσόνησος ή Ιβηρία το
πήρε από τους αρχαίους Έλληνες που ήταν οι πρώτοι, που ονόμασαν τους κατοίκους
της Ίβηρες, επειδή κατοικούσαν γύρω από τον Ίβηρα ποταμό, τον σημερινό Έβρο.
ΧΑΡΑΞ / Charax,
Fragmenta Fr. 5,3 – E LIBRO TERTIO, Κων. Πορφυρογ. De adm. imp. c. 24:
Ταύτην (sc. τὴν Ἱσπανίαν) κεκλῆσθαί φησιν (sc. Χάραξ) Ἰβηρίαν ἐν
Ἑλληνικῶν γʹ· «Τὴν δὲ Ἱσπανίαν Ἕλληνες τὰ πρῶτα Ἰβηρίαν ἐκάλουν, οὔπω ξύμπαντος τοῦ ἔθνους τὴν προσηγορίαν μεμαθηκότες, ἀλλ’ ἀπὸ μέρους τῆς γῆς ὅ ἐστι πρὸς ποταμὸν Ἴβηρα καὶ ἀπ’ ἐκείνου ὀνομάζεται, τῆν πᾶσαν οὕτω καλοῦντες».
Και κατά τους χρόνους της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας η Ιβηρική χερσόνησος
ονομαζόταν Ισπανία.
Ετυμολογία:
Η
ετυμολογία που δίδουν και οι υποθέσεις που κάνουν είναι λανθασμένες γιατί
απλούστατα δεν έχουν ανατρέξει στις αρχαίες πηγές της Ελληνικής Γραμματείας.
Ιδού τι λένε οι διάφοροι:
Η
προέλευση της ρωμαϊκής ονομασίας Hispania, από την οποία προήλθε το σύγχρονο
όνομα España, είναι αβέβαιη και είναι πιθανώς άγνωστη λόγω των ανεπαρκών
στοιχείων.
1. Η Ισπανία μπορεί να προέρχεται από
την ποιητική χρήση του αρχαίου ελληνικού όρου Εσπερία / Hesperia, αντανακλώντας την ελληνική αντίληψη της
Ιταλίας ως «δυτικής γη» ή «γης του ηλίου που δύει» (Hesperia, Ἑσπερία στα
ελληνικά) και της Ισπανίας, που είναι ακόμα πιο δυτικά, όπως Hesperia ultima.
2. Μπορεί επίσης να είναι παράγωγο του Punic
I-Shpania, που σημαίνει “νησί των κουνελιών”, “γη των
κουνελιών” ή “άκρη”, μια αναφορά στην τοποθεσία της Ισπανίας στο
τέλος της Μεσογείου. Τα ρωμαϊκά νομίσματα που κόπηκαν στην περιοχή από τη
βασιλεία του Αδριανού δείχνουν μια γυναικεία φιγούρα με ένα κώνο στα πόδια της,
και ο Στράβων την ονόμασε “γη των κουνελιών”.
3.Υπάρχει επίσης ο ισχυρισμός ότι η
“Ισπανία” προέρχεται από τη βασκική λέξη Ezpanna που σημαίνει «άκρο»
ή «σύνορο», άλλη αναφορά στο γεγονός ότι η Ιβηρική χερσόνησος αποτελεί το
νοτιοδυτικό τμήμα της ευρωπαϊκής ηπείρου.
4. Ο λόγιος της Αναγέννησης Ant. de Nebrija
πρότεινε ότι η λέξη Hispania εξελίχθηκε από την ιβηρική λέξη Hispalis, που
σημαίνει «πόλη του δυτικού κόσμου». Ο J. L. Cunchillos υποστηρίζει ότι η
ρίζα του όρου span είναι η φοινικική λέξη spy, που σημαίνει «σφυρηλάτηση
μετάλλων». Επομένως, το i-spn-ya θα σήμαινε “η γη όπου σφυρηλατούνται τα
μέταλλα”.
Αγγλικό Κείμενο:
The origins of the Roman name Hispania,
from which the modern name España was derived, are uncertain
and are possibly unknown due to the inadequate evidence. Hispania may
derive from the poetic use of the term Hesperia, reflecting
the Greek perception of Italy as a
“western land” or “land of the setting sun” (Hesperia, Ἑσπερία in Greek)
and Spain, being still further west, as Hesperia ultima.
It may also be a derivation of the Punic I-Shpania (אי שפניא), meaning
“island of rabbits”, “land of rabbits” or “edge”,
a reference to Spain’s location at the end of the Mediterranean; Roman coins
struck in the region from the reign of Hadrian show
a female figure with a coney at her feet, and Strabo called
it the “land of the rabbits”.There is also the claim that
“Hispania” derives from the Basque word Ezpanna meaning
“edge” or “border”, another reference to the fact that the
Iberian peninsula constitutes the southwest of the European continent.
The Renaissance scholar Ant. de Nebrija proposed that the
word Hispania evolved from the Iberian word Hispanise,
meaning “city of the western world”. J. L. Cunchillos argues
that the root of the term span is the Phoenecian word spy,
meaning “to forge metals”. Therefore i-spn-ya would
mean “the land where metals are forged”.
ΠΗΓΗ: spaiweb.
Κατά την
αρχαιότητα πολλοί Αρκάδες, λόγω του πτωχού εδάφους μας, μετανάστευσαν εις μίαν
χώραν της Δυτικής Μεσογείου, αυτήν που σήμερα ξέρουμε ως Ισπανία.
Το όνομά της αυτό είναι απολύτως Ελληνικό.
Οι αρχαίοι μας πρόγονοι ελάτρευαν με ιδιαίτερη ευλάβεια τον Θεό Πάνα (ο Παν,
του Πανός). Δια να τον τιμήσουν λοιπόν έδωσαν το όνομά του στην νέα τους
πατρίδα. Την ονόμασαν Πάνια.
Όταν κάποιος αναχωρούσε δια την νέαν Αρκαδική αποικία έλεγε:
“Μεταβαίνω ες Πάνια”. Στην αρχαιότητα ο σύνδεσμος “ες” είχε
την έννοιαν του σημερινού ” εις”. Π.χ. “Ες αύριον τα
σπουδαία”.
Όπως
και οι Βυζαντινοί έλεγαν εις Πόλιν και εννοούσαν την Κωνσταντινούπολη και οι Οθωμανοί
το μετέτρεψαν σε Istanbul
Έτσι, λοιπόν, επαναλαμβάνονταν
χιλιάδες φορές το “Ες Πάνια” και έμεινε η ηχητική του και φωνητική
του απόδοση σαν μια ενιαία λέξη “ESPANIA“.
Αυτήν κληρονόμησαν και οι μεταγενέστεροι
άποικοι της Ιβηρικής χερσονήσου που ήταν ένα από τα φύλα των Βησιγότθων.
Η ετυμολογία
της λέξης Ισπανίας ΔΕΝ είναι αγνώστου ετύμου.
Αρχαίες
Πηγές:
ΣΩΣΘΕΝΗΣ, Fragmenta Fr.1,9:
Ζεὺς δι’ ἐρωτικὴν ἐπιθυμίαν ἐκ Λύκτου,
πόλεως Κρητικῆς, Ἄργην νύμφην ἁρπάσας, ἀπήνεγκεν εἰς ὄρος τῆς Αἰγύπτου, Ἄργιλλον καλούμενον· καὶ ἐγέννησεν ἐξ αὐτῆς υἱὸν, καλούμενον
Διόνυσον· ὃς ἀκμάσας εἰς τιμὴν τῆς μητρὸς τὸν λόφον Ἄργιλλον μετωνόμασε· στρατολογήσας δὲ Πᾶνας καὶ Σατύρους, ἰδίοις σκήπτροις Ἰνδοὺς ὑπέταξε· νικήσας δὲ
καὶ Ἰβηρίαν, Πᾶνα κατέλιπεν ἐπιμελητὴν τῶν τόπων· ὃς τὴν χώραν ἀπ’
αὐτοῦ Πανίαν μετωνόμασεν· ἣν οἱ μεταγενέστεροι παραγώγως Σπανίαν προσηγόρευσαν·
καθὼς ἱστορεῖ Σωσθένης ἐν ιγʹ Ἰβηρικῶν.
ΨΕΥΔΟΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ De fluviis
“Geographi Graeci minores, 16,3,12 – vol. 2”, εκδ. Müller, και Didot, Παρίσι, 1861, Repr. 1965. Chapter:
ἐκ Λύκτου πόλεως Κρητικῆς Ἄργην νύμφην ἁρπάσας ἀπήνεγκεν εἰς ὄρος τῆς Αἰγύπτου, Ἄργιλλον * καλούμενον· καὶ ἐγέννησεν ἐξ αὐτῆς υἱὸν, καλούμενον Διόνυσον· ὃς ἀκμάσας εἰς τιμὴν τῆς μητρὸς τὸν λόφον Ἄργιλλον μετωνόμασεν· στρατολογήσας δὲ Πᾶνας καὶ Σατύρους [τοῖς] ἰδίοις σκήπτροις Ἰνδοὺς ὑπέταξεν· νικήσας δὲ καὶ Ἰβηρίαν, Πᾶνα κατέλιπεν ἐπιμελητὴν τῶν τόπων, ὃς τὴν χώραν ἀπ’ αὐτοῦ Πανίαν μετωνόμασεν· ἣν οἱ μεταγενέστεροι παραγώγως Σπανίαν προσηγόρευσαν, καθὼς ἱστορεῖ Σωσθένης ἐν ιγʹ Ἰβηρικῶν.
ΜΕΓΑΣΘΕΝΗΣ, Fragmenta
Fr. 22a,12:
Καὶ Μεγασθένης δὲ ἐν τῇ δʹ (l. δευτέρᾳ) τῶν Ἰνδικῶν μνημονεύει αὐτῶν, δι‘ ἧς ἀποφαίνειν πειρᾶται τοῦτον τὸν βασιλέα τῇ ἀνδρείᾳ καὶ τῷ μεγέθει τῶν πράξεων ὑπερβεβηκότα τὸν Ἡρακλέα· καταστρέψασθαι γὰρ αὐτόν φησι Λιβύης τὴν πολλὴν καὶ Ἰβηρίαν.
ΑΙΛΙΟΣ ΗΡΩΔΙΑΝΟΣ / ΨΕΥΔΟΗΡΩΔΙΑΝΟΣ, De prosodia catholica, 3,1,296:
Ἱσπανία ἀπὸ Ἱσπάνου γίγαντος οὕτω λεγομένου δύο τῆς Ἰταλίας ἐπαρχίαι ἡ μὲν μεγάλη ἡ δὲ
μικρά. ταύτης ἐμνήσθη Χάραξ ἐν ιʹ χρονικῶν
«ἐν Ἱσπανίᾳ τῇ μικρᾷ τῇ ἔξω Λουσιτανῶν πάλιν ἀποστάντων ἐπέμφθη ὑπὸ Ῥωμαίων στρατηγὸς ἐπ’ αὐτοὺς
Κΰιντος». ὁ αὐτὸς ὁμοῦ ὑπὲρ τῶν δύο «Κύϊντος ὁ τῶν Ῥωμαίων πολέμαρχος ἐν
ἀμφοτέραις
ταῖς Ἱσπανίαις,
ἡσσώμενος δὲ ὑπὸ Οὐιριάθου σπονδὰς πρὸς αὐτὸν ἐποιήσατο».
ταύτην κεκλῆσθαί φησιν Ἰβηρίαν ἐν Ἑλληνικῶν γʹ «τὴν δὲ Ἱσπανίαν Ἕλληνες
τὰ πρῶτα Ἰβηρίαν ἐκάλουν, οὔπω ξύμπαντος τοῦ ἔθνους τὴν
προσηγορίαν μεμαθηκότος, ἀλλ’ ἀπὸ μέρους τῆς γῆς, ὅ ἐστι πρὸς ποταμὸν
Ἴβηρα, Ἰβηρίαν καὶ ἀπ’ ἐκείνου ὀνομάζονται, τὴν πᾶσαν οὕτω καλοῦντες. ὕστερον δέ φασιν αὐτὴν μετακεκλῆσθαι Πανίαν».
ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΒΥΖΑΝΤΙΟΣ, Ethnica (epitome), 339,1:
Ἱσπανίαι, [ἀπὸ Ἱσπάνου γίγαντος οὕτω λεγομένου.
δύο τῆς
Ἰταλίας ἐπαρχίαι, ἡ μὲν μεγάλη ἡ δὲ μικρά. [ταύτης ἐμνήσθη
Χάραξ ἐν ιʹ χρονικῶν “ἐν Ἱσπανίᾳ τῇ μικρᾷ τῇ ἔξω Λουσιτανῶν
πάλιν ἀποστάντων ἐπέμφθη ὑπὸ Ῥωμαίων στρατηγὸς ἐπ’ αὐτοὺς Κύϊντος”. ὁ αὐτὸς
ὁμοῦ περὶ τῶν δύο “Κύϊντος
ὁ τῶν Ῥωμαίων πολέμαρχος ἐν ἀμφοτέραις ταῖς Ἱσπανίαις,
ἡσσώμενος δὲ ὑπὸ Οὐιριάθου σπονδὰς πρὸς αὐτὸν ἐποιήσατο”.
ταύτην κεκλῆσθαί φησιν Ἰβηρίαν ἐν Ἑλληνικῶν
γʹ “τὴν
δὲ Ἱσπανίαν Ἕλληνες τὰ πρῶτα Ἰβηρίαν ἐκάλουν, οὔπω ξύμπαντος τοῦ ἔθνους τὴν
προσηγορίαν μεμαθηκότες, ἀλλ’ ἀπὸ μέρους
τῆς γῆς, ὅ ἐστι πρὸς ποταμὸν Ἴβηρα, Ἰβηρίαν καὶ ἀπ’ ἐκείνου ὀνομάζονται, τὴν
πᾶσαν οὕτω καλοῦντες. ὕστερον
δέ φασιν αὐτὴν μετακεκλῆσθαι Πανίαν”.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΒ΄ ΠΟΡΦΥΡΟΓΕΝΝΗΤΟΣ, De administrando imperio, 24,2:
Περὶ Ἱσπανίας.
Πόθεν
εἴρηται Ἱσπανία; Ἀπὸ Ἱσπάνου γίγαντος οὕτω καλουμένου. Ἱσπανίαι δύο τῆς Ἰταλίας
ἐπαρχίαι· ἡ μὲν μεγάλη, ἡ δὲ μικρά.
Ταύτης
ἐμνήσθη Χάραξ ἐν ιʹ Χρονικῶν· «Ἐν Ἱσπανίᾳ τῇ μικρᾷ τῇ ἔξω Λουσιτανῶν πάλιν
ἀποστάντων, ἐπέμφθη ὑπὸ Ῥωμαίων στρατηγὸς ἐπ’ αὐτοὺς Κύιντος.» Ὁ αὐτὸς ὁμοῦ
περὶ τῶν δύο· «Κύιντος ὁ τῶν
Ῥωμαίων πολέμαρχος ἐν ἀμφοτέραις ταῖς Ἱσπανίαις. Ἡσσώμενος δὲ ὑπὸ
Οὐιριάθου σπονδὰς πρὸς αὐτὸν ἐποιήσατο.» Ταύτην κεκλῆσθαί
φησιν
Ἰβηρίαν ἐν Ἑλληνικῶν γʹ· «Τὴν δὲ Ἱσπανίαν Ἕλληνες τὰ πρῶτα Ἰβηρίαν ἐκάλουν,
οὔπω ξύμπαντος τοῦ ἔθνους τὴν προσηγορίαν μεμαθηκότες, ἀλλ’ ἀπὸ μέρους τῆς γῆς,
ὅ ἐστιν πρὸς ποταμὸν Ἴβηρα, καὶ ἀπ’ ἐκείνου
ὀνομάζεται, τὴν πᾶσαν οὕτω καλοῦντες·» Ὕστερον δέ φασιν αὐτὴν
μετακεκλῆσθαι Πανωνίαν.
ΣΧΟΛΙΟ
Η ετυμολογία
της λέξης Ισπανία δεν είναι αγνώστου ετύμου όπως λένε τα λεξικά και ο
Μπαμπινιώτης ως συνήθως βγάζει πάμπολλες λέξεις ότι έχουν άγνωστη ετυμολογία ή
λέει ότι είναι λατινικής προέλευσης χωρίς να συνεχίσει να φθάσει στην
αρχαιοελληνική ρίζα. Επίσης λέει ότι η λέξη έχει Ινδοευρωπαϊκή προέλευση. Είναι
ποτέ δυνατόν μέχρι σήμερα οι αρχαιολόγοι να μην έχουν ανακαλύψει τη χώρα που
ζούσαν οι Ινδοευρωπαίοι, ούτε αρχαία αντικείμενά τους. Δεν είναι δυνατόν να
υπάρχει γλώσσα χωρίς έθνος.
Αν οι
Έλληνες χάσουν την γλώσσα τους τότε θα παύσουν να υπάρχουν και ως έθνος.
Διαβάστε
τι μας λέει ο κ. Μπαμπινιώτης (ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ
ΑΘΗΝΩΝ) για την ετυμολογία της λέξης Ισπανία στο έργο του «ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΝΕΑΣ
ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΜΕ ΣΧΟΛΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΩΣΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ – ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΟ,
ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟ, ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΚΟ, ΣΥΝΩΝΥΜΩΝ – ΑΝΤΙΘΕΤΩΝ, ΚΥΡΙΩΝ ΟΝΟΜΑΤΩΝ, ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ
ΟΡΩΝ, ΑΚΡΩΝΥΜΙΩΝ»:
Ισπανία
(η) (ισπ. Reino de lispana = Βασίλειο τής Ισπανίας) κράτος τής ΝΔ.
Ευρώπης στην Ιβηρική Χερσόνησο με πρωτεύουσα τη Μαδρίτη. επίσημη γλώσσα την
Ισπανική και νόμισμα τo ευρώ. — Ισπανός Iμτγν.| κ.
(λαϊκ.) Σπανιόλος (ο). Ισπανή κ. Ισπανίδα κ. (λαϊκ.) Σπανιόλα (η), ισπανικός,
-ή. -ο [μεσν.] κ. (λαϊκ.) σπανιόλικος, -η, -ο. Ισπανικά κ. (λαϊκ.) Σπανιόλικα
(τα). [ετυμ. < μτγν. Ισπανία < λατ. Hispania, αγν.
ετύμου. Ήχουν διατυπωθεί πολλές εικασίες, όπως η αναγωγή:
– στη φοινικική λ. Spaniu < εβρ.
saphan «ασβός, κουνέλι» ή
– στην κελτική λ. span
«σύντροφος».
– στη βασκική λ. ezpafi «χείλος,
άκρο» (και μτφ. «όχθη. ακτή».
> ισπανισμός (ο) τάση για εθνική και γλωσσική
ενότητα των ισπανόφωνων λαών μέσω τής σύσφιγξης των σχέσεών τους και την αποδοχή από τους επίσημους φορείς τής Ισπανίας των ισπανικών διαλέκτων και τής
πνευματικής παραγωγής σε αυτές (που μέχρι τις πρώτες δεκαετίες τού αιώνα μας
αποκλείονταν). ΕΤΥΜ.
Μεταφορά τού γαλλ. hispanisme.
> Ισπανοεβραίος (ο) [1890]. Ισπανοεβραία
(η) ο Σεφαρ(α)δίτης > ισπανοεβραϊκός, -ή. -ό.
> ισπανομαθής, -ής. -ές ισπανομαθούς -είς (ουδ. -ή) αυτός που γνωρίζει την ισπανική γλώσσα,
ισπανόφωνος, -η. -ο »-φωνος.
Τα HELLENIC XOAXES ισχυρίζονται, βασιζόμενοι στο Λεξικό του
Μπαμπινιώτη, στο άρθρο τους στις 27.8.2021 ότι το όνομα της Ισπανίας είναι αγνώστου
ετύμου. Ο τίτλος του άρθρου είναι: «Ψευδής συσχετισμός ονομάτων χωρών με τα
αρχαία ελληνικά». Θα πρέπει να
διαβάσετε το βιβλίο των Πρινιανάκη και Β. Φίλια «Τα Ημαρτημένα του Λεξικού
του Μπαμπινιώτη» για να καταλάβετε τι γίνεται…
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 30.1.2024.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
– Πλούταρχος “Περί Ποταμών”.
– Θησαυρός Ελληνικής Γλώσσας (TLG).
– Μπαμπινιώτης
Γ. Δ. Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας.
