Η ορθογώνια στήλη με αριθμό
ευρετηρίου ΜΘ 1834, έχει ύψος 0,69 μ. και μέσο πλάτος 0,33 μ. βρέθηκε το 1946
σε απόσταση λίγων μέτρων ΒΔ από τη βόρεια είσοδο του Ι.Ν. Αγίου Δημητρίου
Θεσσαλονίκης, κατά τη διάρκεια των αποχωματώσεων για την αναστήλωση του ναού.
Διατηρείται σε μέτρια κατάσταση, καθώς έχει αρκετά σπασίματα και φθαρμένη την
κύρια όψη της. Δεν παρουσιάζει κάποια ιδιαίτερη διαμόρφωση περιμετρικά, ενώ η
πίσω όψη της είναι αδρά δουλεμένη. Τα στοιχεία αυτά οδηγούν στην υπόθεση ότι η
στήλη ήταν προσκολλημένη σε κτιστό βάθρο ή στον τοίχο ενός δημόσιου κτηρίου.
 |
| Ενεπίγραφη μαρμάρινη στήλη με τιμητικό ψήφισμα προς τον Παράμονο, υιό του Αντιγόνου, για τις ευεργεσίες του και την προμήθεια ελαιόλαδου για το Γυμνάσιο της Θεσσαλονίκης. |
Στο άνω τμήμα της κύριας όψης
σώζεται το μεγαλύτερο μέρος ενός ανάγλυφου στεφανιού δάφνης (ή ελιάς), οι
απολήξεις του οποίου ήταν δεμένες με πλατιά ταινία. Η εγχάρακτη επιγραφή: ΟΙ
ΝΕ-ΟΙ «διασχίζει» το στεφάνι και χαρακτηρίζει τη στήλη ως τιμητικό ψήφισμα των
νέων του Γυμνασίου της Θεσσαλονίκης. Ακολουθεί δυσδιάκριτη επιγραφή σε 28
σειρές, το κείμενο της οποίας ξεκινά με τα ονόματα των νέων που πρότειναν να
αποδοθούν τιμές στον γυμνασίαρχό τους. Στην αιτιολόγηση της πρότασής τους
αναφέρουν τόσο την προθυμία του Παράμονου ως χορηγού των δαπανών του Γυμνασίου,
όσο και την προσήλωσή του στην απόδοση τιμών προς τους θεούς και τους Ρωμαίους
ευεργέτες. Ιδιαίτερα τονίζουν ότι ο γυμνασίαρχος ποτέ δεν παρέλειψε να καλύπτει
το ιδιαίτερα υψηλό κόστος του ελαιόλαδου για την καθημερινή άλειψη των
αθλούμενων νέων. Και ενισχύουν την πρότασή τους με το επιχείρημα ότι είναι
δίκαιο να αποδίδονται οι πρέπουσες τιμές σε όσους έχουν τόσο αγαθή προαίρεση
προς τους νέους, ώστε κι άλλοι πολίτες να ακολουθούν το παράδειγμά τους.
Στη συνέχεια του κειμένου
αναφέρεται ότι οι νέοι υπερψήφισαν την πρόταση κι αποφάσισαν να επαινέσουν και
να στεφανώσουν (με στεφάνι σαν αυτό που εικονίζεται στη στήλη) τον Παράμονο, να
κατασκευάσουν το χάλκινο πορτρέτο (ή ανδριάντα) του: «εικόνα χαλκή και γραπτή
τελεία» και να αναγράψουν αυτό το ψήφισμα σε λίθινη στήλη που θα στηθεί σε
προβεβλημένο σημείο του Γυμνασίου. Κι αν κρίνουμε από τη μεγάλη φθορά της
στήλης, μπορούμε να υποθέσουμε ότι το ψήφισμα παρέμεινε στη θέση του για πολλά
χρόνια, για να θυμίζει στους νέους τις ευεργεσίες του Παράμονου και για να
αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση για τους επόμενους γυμνασίαρχους. Άλλωστε το
λειτούργημα αυτό αποτελούσε ένα από τα πιο δαπανηρά δημόσια αξιώματα στον
ελληνικό κόσμο.
Στο κλείσιμο της επιγραφής
πληροφορούμαστε επιπλέον ότι οι νέοι υπερψήφισαν την πρόταση κατά την 21η
του μηνός Υπερβερεταίου (ο οποίος είναι ο τελευταίος μήνας του αρχαίου
μακεδονικού ημερολογίου και αντιστοιχεί στον Σεπτέμβριο), του έτους νγ΄ (δηλαδή
53, στο αρχαιοελληνικό αριθμητικό σύστημα). Με αφετηρία μέτρησης το έτος της
οριστικής ρωμαϊκής κατάκτησης της Μακεδονίας (δηλαδή το 148 π.Χ.), το έτος 53
αντιστοιχεί με το έτος 95 π.Χ.
Ο τρόπος με τον οποίο
δηλώνεται η ημερομηνία, όπως και η υπόλοιπη φρασεολογία του κειμένου, ακολουθεί
την τυπολογία των παλαιότερων ψηφισμάτων των ελεύθερων ελληνικών πόλεων. Αυτή η
τάση μίμησης παρατηρείται και σε παρόμοια ψηφίσματα των νέων και των μελών
συλλόγων και δηλώνει την προσήλωση του τοπικού πληθυσμού στις παλιότερες
δημοκρατικές διαδικασίες, έστω κι αν αυτές λειτουργούσαν – πλέον – μόνο στο
επίπεδο των τοπικών συλλογικών οργανώσεων.
Μπορείτε να δείτε τη στήλη
στη μόνιμη έκθεση «Θεσσαλονίκη, Μακεδονίας Μητρόπολις», ενότητα: «Όψεις της
δημόσιας και της κοινωνικής ζωής».
ΠΗΓΗ: ΑΜΘ, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 1.10.2023.
Το πλήρες κείμενο της
επιγραφής:
1 οἱ νέοι
Ἀ̣θ̣ηναγόρας Ἀ̣π̣ο̣λ̣λ̣οδώρ̣ου, Πύρρος Κ̣λειτομάχο[υ],
Νε̣ι̣κ̣όστρατος Ν̣[ε]ι̣κο̣μάχ̣ο̣υ̣, Δ̣ιογ̣έ̣νης̣ Ἐ̣π̣ιγένου,
Στ̣ράτων Ξένωνος̣, Ν[ε]ικήρατος Ἀνδροκλέ̣ους̣
5 εἶπαν·
ἐπεὶ Παράμονος̣ Ἀ̣ν̣τ̣ιγόνου αἱ̣ρεθ̣ε̣ὶς γυμ̣νασίαρ̣[χος]
ε̣ἰς τὸ v τρίτον v καὶ v πεντηκοστὸν v ἔτος πολλὴν π[ροση]-
νέγκα̣το προθ̣υ̣μ̣ίαν [ε]ἰ̣ς̣ [τ]ὸ̣ π̣ρ̣ο̣σ̣τατῆ̣σαι τῆς ἀρχῆς εὐ̣[σχη]-
μόν̣ω̣ς̣, ἔν τε τοῖς χορ̣η̣γ̣ο̣υμένοις ἅπασιν ἐκτενῆ π̣[αρα]-
10 σκ̣ευάζ̣ων ἑαυτὸν κα̣ὶ τὰς ἠθ̣ισμένα̣ς τειμὰς Γ․5-6․․
τοῖς τε θεοῖς κα̣ὶ Ῥ̣ω̣μα̣ίοις ε̣ὐ̣ε̣ργέταις̣ ἐπα̣ύ̣ξ̣ων· π̣[ρονο]-
ούμενος δὲ καὶ τ̣ῆς̣ ε̣ὐ̣ταξ̣ί̣α̣ς̣ τ̣ῆ̣ς̣ ἐν τῶι τόπω̣ι̣ κ[αὶ κα]-
θόλ̣ο̣υ στοχαζό[μ]ενος ἐμ̣ πᾶ̣σι τοῦ π̣ρέποντος, οὐ τ̣[ὴν δα]-
π<ά>νην τὴν προσή̣κουσαν παραλέλ̣ο̣ι̣π̣εν, ἀλλὰ τ̣[ὸν]
15 χρόνον τῆς ἀρχῆς Λ̣Ο̣․Ι̣Τ̣Η̣ΣΙΙ̣/̣ ̣Ι̣ΑΣ τιθε̣ὶ̣ς̣ τὸ ἄλε̣[ιμμα δι]-
ατε<τέ>λεκεν· δίκαιον δέ̣ ἐ̣σ̣τ̣ι̣ν̣ τ̣οὺς φιλοδόξῳ προα̣[ιρέ]-
σει χρ̣ω̣μένους τῶ̣ν̣ κ̣α̣θ̣η̣κ̣ο̣υ̣σ̣ῶν τιμῶν τυνχάνε[ιν],
ἵν̣α̣ καὶ ἕτεροι, θεωροῦ̣ν̣τ̣ες τὰς γινομένας τιμὰ̣ς̣
ὑπὸ τῶν νέων, τῶν ὁμ̣ο̣ί̣ω̣ν ζ̣ηλωταὶ γίνωντα̣ι̣·
20 ἔδοξεν τοῖς ἀπὸ τοῦ γ̣υμν̣ασ̣ίου ἐπαινέσαι τ̣[ε]
τ̣ὸν Παρά̣μονον ἐπὶ τῆι πρ̣ο̣αιρέ̣σ̣ει καὶ σ̣τεφανῶσ̣[αι]
θαλλοῦ στεφάνωι καὶ εἰκόνι χ̣αλκῇ κ̣α̣ὶ γραπτῆ̣ι̣ τ̣[ε]-
λείαι, τὸ δὲ ψήφ̣ισμα ἀ̣ν̣α̣γ̣ρ̣αφὲν εἰστ̣ήλην λιθίν̣η̣[ν]
τεθῆναι προφανὲς ἐν τῶι γυ<μ>νασίωι, χ̣ο̣ρηγηθέ[ν]-
25 τος ὑπὸ τῶν ταμιῶν κατ̣ὰ̣ τ̣ὸ παρὸν τοῦ τε εἰς̣ τ̣ὴ̣[ν]
γραπτὴν εἰκόν̣α καὶ στήλην ἀναλώματο̣ς. vacat
{²intervallum}²
27 ἐ̣π̣ε̣χειροτονήθη v ἔτους̣ γʹ v καὶ vv νʹ, vacat
[Ὑπ]ε̣ρβερταίου vv δεκάτηι 〚Ε̣〛 ἀπιόντος. vacat
vacat
ΠΗΓΗ: epigraphy.
