ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΛΟΦΟΥ ΑΓΙΑΣ ΑΝΝΑΣ, ΔΗΜΟΣ ΑΛΙΜΟΥ
Ο Αλιμούς
Ο Αλιμούς, δήμος της Λεοντίδος φυλής σύμφωνα με την πολιτική
διαίρεση της Αττικής από τον Κλεισθένη (508/507 π.Χ.), εκπροσωπούνταν στη βουλή
των πεντακοσίων με τρεις αντιπροσώπους. Ο Αλιμούς, εκτεινόταν κυρίως κατά μήκος
της παραλίας και συνόρευε με τους αρχαίους δήμους: Φάληρο βόρεια, Ευώνυμο
δυτικά και Αιξωνή νότια.
Κατά τους ιστορικούς χρόνους ο οικιστικός πυρήνας του δήμου
εντοπίζεται γύρω από το λόφο της Αγίας Άννας. Ο λόφος αποτελεί ένα από τα δύο
κέντρα της δημόσιας και θρησκευτικής ζωής του αρχαίου δήμου, όπως δηλώνει η
παρουσία του Θεσμοφορίου στην κορυφή του και του αρχαίου θεάτρου στις νότιες
υπώρειες του. Το δεύτερο κέντρο βρίσκεται στη χερσόνησο του Αγίου Κοσμά, την
Κωλιάδα άκρα. Στους ιστορικούς χρόνους, οι γραπτές πηγές αναφέρουν, ναό της
Κωλιάδας Αφροδίτης και των Γενετυλλίδων θεοτήτων πάνω στη χερσόνησο του Αγίου
Κοσμά και ναό αφιερωμένο στη λατρεία της Θεσμοφόρου Δήμητρας και Κόρης, στην
ηπειρωτική παραλία.
Το Θεσμοφόριο
Το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο με τον αρχαιολόγο W. Wrede, το 1929 ανέσκαψε το λόφο της Αγίας Άννας και αποκάλυψε την παλαιοχριστιανική βασιλική του Αλιμούντος και ένα ιερό αφιερωμένο στη λατρεία της Θεσμοφόρου Δήμητρας. Η εύρεση ενός βωμού πάνω στο βράχο με πλήθος αρχαϊστικών ειδωλίων όπως και λίθινων θραυσμάτων που ανήκαν σε ανάγλυφα και επιγραφές του 4ου αι. π.Χ., οδήγησαν στην ταύτιση του ιερού.
Τα Θεσμοφόρια ήταν η σπουδαιότερη μαζί με τα Ελευσίνια γιορτή προς τιμή της Δήμητρας και της Περσεφόνης, στην οποία συμμετείχαν αποκλειστικά γυναίκες. Οι τελετές της γιορτής απέβλεπαν στην αναζωογόνηση της φύσης, μετά τη θερινή αδράνεια και στην ευόδωση της συγκομιδής της νέας χρονιάς. Σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές, τα Αθηναϊκά Θεσμοφόρια κατά το μήνα Πυανεψίωνα (Οκτώβριο) και διαρκούσαν τέσσερις μέρες. Η πρώτη μέρα της γιορτής λεγόταν Άνοδος, η δεύτερη Κάθοδος, η τρίτη Νηστεία ή Μέση και η τέταρτη Καλλιγένεια. Η βασική τελετουργία των Θεσμοφορίων ήταν η απομάκρυνση από τα “μέγαρα” (κοιλότητες στο βράχο) των υπολειμμάτων μικρών χοιριδίων, ή άλλων ζώων (όπως αιγοπροβάτων), τα οποία είχαν τοποθετηθεί εκεί πριν από την τέλεση της γιορτής. Στη συνέχεια, οι “αντλήτριες” (θεσμοφόρες) εναπόθεταν τα υπολείμματα σε βωμούς της θεάς μαζί με σπόρους σιταριού και άλλες προσφορές που σχετίζονταν με τη γονιμότητα. Από εκεί οι καλλιεργητές τα σκορπούσαν στους αγρούς, έτσι ώστε να είναι γόνιμη η νέα χρονιά.
Σχεδόν έναν αιώνα μετά την ανασκαφή του W. Wrede, το 2016, στην ανατολική πλαγιά του λόφου, πολύ κοντά στην κορυφή του, κατά τη διάρκεια σύντομης αρχαιολογικής έρευνας (με αφορμή τις εργασίες περίφραξης του αρχαιολογικού χώρου από τον Δήμο Αλίμου) αποκαλύφθηκε το ιερό της Θεσμοφόρου Δήμητρας. Κάτω από το τσιμεντένιο δάπεδο του γερμανικού οχυρού ήρθαν στο φως: ο κυκλικός χώρος του ιερού, ο βωμός και τα κοιλώματα στο βράχο, τα “μέγαρα”, όπου οι αναθέτριες εναπόθεταν τις προσφορές τα “θεσμά”, τιμώντας τη θεά Δήμητρα με σκοπό την καλή σοδειά, την αύξηση της συγκομιδής και της καρποφορίας. – ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ.
παράλληλο [37°55′N 23°43′E] έχει αποδειχθεί κατοικείται ήδη 7.000 χρόνια, από
την νεολιθική περίοδο. Ευρήματα σε οικισμό της Εποχής του Χαλκού γύρω στο 2300
π.Χ. δείχνουν αποίκους από τις Κυκλάδες ή σχετιζόμενους με αυτές, που
επεξεργάζονταν και εμπορεύονταν οψιδιανό από την Μήλο στον Άλιμο.
Η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως ένα λατρευτικό χώρο καθώς και την λαξευτή βάση του βωμού του. Εδώ οι Αθηναίες τιμούσαν την θεά Δήμητρα και την Κόρη της, Περσεφόνη, με προσφορές και δώρα.
Η βασιλική του Αλιμούντος
Πληροφορίες για την παλαιοχριστιανική βασιλική αντλούμε από τον αρχαιολόγο Γ. Σωτηρίου, ο οποίος ενετόπισε δύο φάσεις κατά την πρωτοβυζαντινή περίοδο – μεταξύ 6ου και 7ου αιώνα. Κατά την πρώτη φάση η βασιλική είναι μονόκλιτη, σωζόμενων διαστάσεων: 11 x 5 μ. και στη συνέχεια διευρύνεται σε τρία κλίτη και αποκτά διαστάσεις: 16 x 14 μ. Κατά τη μεταγενέστερη φάση τοποθετούνται κλειστός άμβωνας στο μεσαίο κλίτος και οι βάσεις από το τέμπλο του ναού. Η αψίδα στο διακανονικό πιθανόν να προέρχεται από μια τρίτη μεταγενέστερη φάση. Από τα κινητά ευρήματα της βασιλικής διασώθηκε η μαρμάρινη τράπεζα Προθέσεως, η οποία φιλοξενείται στο Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών. Η τράπεζα είναι στρογγυλή, αβαθούς σχήματος και διακοσμείται στο μέσο με εγχάρακτο σταυρό.
Νωρίτερες έρευνες στην περιοχή επιβεβαίωσαν τις μεταγενέστερες βυζαντινές φάσεις του λόφου. Στις ανατολικές παρυφές του λόφου τη δεκαετία του 1990 ήρθε στο φως κτίριο μεταβυζαντινών χρόνων. Πρόσφατα, το 2016, στις νοτιοανατολικές παρυφές του λόφου, πολύ κοντά στη βόρεια όχθη του ρέματος Τραχώνων, αποκαλύφθηκε τμήμα οικιστικού συνόλου αγροτικού χαρακτήρα της Μεσοβυζαντινής περιόδου (10ος – 11ος αιώνας μ.Χ.) και τμήμα δρόμου Υστεροβυζαντινής περιόδου (13ος – 14ος αιώνας μ.Χ.). ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ.
Η γερμανική όχθη
Την περίοδο της κατοχής η γερμανική παρουσία στην περιοχή ήταν έντονη εξ αιτίας της γειτνίασης με το αεροδρόμιο του Ελληνικού. Στην κορυφή και στις πλαγιές του λόφου κατασκευάσθηκαν οχυρωματικά έργα, τα οποία προκάλεσαν την καταστροφή των μνημείων. Παρόμοια έργα οχύρωσης, κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, κατασκευάσθηκαν επίσης στα ψηλότερα σημεία των γειτονικών προς βόρεια και νότια λόφων: Πανί και Χασάνι. – ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ.
%CE%B1.jpg "thesmoforio-alimontos-1569539185.jpeg - Αρχείον Πολιτισμού")
