Του Γιώργου Λεκάκη
Μια αρχαία μεταλλική αιχμή
βέλους, που υπήρχε στις συλλογές του Ιστορικού Μουσείου της Βέρνης, που βρέθηκε
τον 19ο αιώνα, αναλύθηκε από μια ομάδα ερευνητών με επί κεφαλής τον κ.
B. A. Hofmann (του Πανεπιστημίου της Βέρνης).
Η αιχμή του βέλους (με μάζα
2,9 γραμμ.) ανακαλύφθηκε στην λίμνη Mörigen(*), μια τοποθεσία της Εποχής του Χαλκού,
που κατοικήθηκε περίπου από το 900 έως το 800 π.Χ. στην ευρύτερη περιοχή της
λίμνης Biel.
Οι γεωλόγοι διαπίστωσαν ότι
το τεχνούργημα περιείχε ισότοπα αλουμινίου-26, τα οποία δεν υπάρχουν φυσικά στην
Γη! Εντόπισαν επίσης ένα κράμα σιδήρου και νικελίου, που έχει βρεθεί μόνο σε
μετεωρίτες. Αν και το Mörigen βρίσκεται λιγότερο από πέντε μίλια από τον
μετεωρίτη Twannberg της Ελβετίας, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι συγκεντρώσεις
γερμανίου και νικελίου στον μετεωρίτη Twannberg δεν ταίριαζαν με τις
συγκεντρώσεις των μετάλλων στο τεχνούργημα. Πιο πιθανοί υποψήφιοι για την πηγή
του μετεωριτικού σιδήρου βρέθηκαν, ωστόσο, στην Τσεχία, την Ισπανία και την
Εσθονία!
Οι ερευνητές προτείνουν ότι η
αιχμή του βέλους κατασκευάσθηκε με εξωγήινο μέταλλο από τον μετεωρίτη που έπεσε στην
Εσθονία (τον μετεωρίτη Kaalijarv) και στην συνέχεια μεταφέρθηκε στην Ελβετία
μέσω εμπορικών δικτύων της Εποχής του Χαλκού. Αυτό το μεγάλο γεγονός πτώσεως μετεωρίτη και σχηματισμού
κρατήρα στην Εσθονία συνέβη περίπου το 1500 π.Χ.
Η πίσσα που βρέθηκε στην
αιχμή του βέλους πιθανότατα χρησιμοποιήθηκε ως κόλλα για την προσάρτησή της σε
έναν άξονα, κατέληξαν οι ερευνητές.
ΠΗΓΗ: B. A. Hofmann «An arrowhead
made of meteoritic iron from the late Bronze Age settlement of Mörigen,
Switzerland and its possible source», https://doi.org/10.1016/j.jas.2023.105827 στο Journal of
Archaeological Science, Volume 157, Σεπτ. 2023, 105827. Και «Arrowhead housed at Bern History Museum found to be
made from meteoritic iron», Phys.org, 31.7.2023. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 1.8.2023.
(*) Ευρέθη μεγάλος λιμναίος οικισμός στον 47ο παράλληλο [47°5.1′N 7°12.8′E] Εποχής Χαλκού (του πολιτισμού Urnfield, όπως τον λένε) ο οποίος πιθανότατα έφθασε στην ακμή του κατά τον 9ο αιώνα π.Χ. Χαρακτηριστικά του ήταν τα σεληνόμορφα ταυροκέρατα ειδώλια (Moon Horns / Moon idols), που παραπέμπουν στον κρητικό πολιτισμό, της μινωικής περιόδου…
Abstract
Archaeological artefacts made of meteoritic iron were searched for in
Switzerland.
A Bronze Age arrowhead from Mörigen, made of meteoritic iron, was
discovered.
Entirely non-destructive analyses prove the meteoritic origin of the
arrowhead.
The Mörigen arrowhead is not made of iron from the nearby Twannberg
strewn field.
The Kaalijarv meteorite, Estonia, is proposed as a possible source of
the Mörigen iron.
A search for artefacts made of meteoritic iron has been performed in
archaeological collections in the greater area of the Lake of Biel,
Switzerland. A single object made of meteoritic iron has been identified, an
arrowhead with a mass of 2.9 g found in the 19th Century in the late Bronze Age
(900–800 BCE) lake dwelling of Mörigen, Switzerland. The meteoritic origin is
definitely proven by combining methods extended and newly applied to an
archaeological artefact. Elemental composition (7.10–8.28 wt% Ni, 0.58–0.86 wt%
Co, ∼300 ppm Ge), primary mineralogy consisting of the associated Ni-poor and
Ni-rich iron phases kamacite (6.7 wt% Ni) and taenite (33.3 wt% Ni), and the
presence of cosmogenic 26Al (dpm/kg). The Ni-rich composition below the
oxidized crust and the marked difference to meteorites from the nearby (4–8 km)
Twannberg iron meteorite strewn field is confirmed by muon induced X-ray
emission spectrometry (8.28 wt% Ni). The Ni-Ge-concentrations are consistent
with IAB iron meteorites, but not with the Twannberg meteorite (4.5 wt% Ni, 49
ppm Ge). The measured activity of 26Al indicates derivation from an iron
meteorite with a large (2 t minimum) pre-atmospheric mass. The flat arrowhead
shows a laminated texture most likely representing a deformed Widmanstätten
pattern, grinding marks on the surface and remnants of wood-tar. Among just
three large European IAB iron meteorites with fitting chemical composition, the
Kaalijarv meteorite (Estonia) is the most likely source because this large
crater-forming fall event happened at ∼1500 years BC during the
Bronze Age and produced many small fragments. The discovery and subsequent
transport/trade of such small iron fragments appears much more likely than in case
of buried large meteorite masses. Additional artefacts of the same origin may
be present in archaeological collections.
