Του Γιώργου Λεκάκη
Το Αιγαίο Πέλαγος έχει κατοικηθεί
εδώ και πολύ καιρό, έχουν βρεθεί αντικείμενα που χρονολογούνται πριν από 476.000 χρόνια... (σ.σ.: Έχουν βρεθεί και πολύ αρχαιότερα ακόμη – λ.χ. στην Λέσβο, στην
Κρήτη, αλλά και Μήλο, Νάξο, κ.α.)[1], πριν
από την πρώτη τεκμηριωμένη άφιξη του Homo sapiens στην περιοχή…
Το πότε οι αρχάνθρωποι εξεκίνησαν
τις θαλάσσιες διασταυρώσεις και το εάν οι θάλασσες ήταν εμπόδιο στην διασπορά
τους ή όχι, είναι πολύ συζητημένο.
Η παρούσα εργασία επιχειρεί
να δώσει πληροφορίες για αυτά τα ζητήματα, εστιάζοντας στο Αιγαίο Πέλαγος.
Η μελέτη δείχνει ότι η
αλυσίδα των νησιών του κεντρικού Αιγαίου ήταν ήδη νησιωτική, κατά τα τελευταία
450.000 χρόνια (mid-Chibanian εποχή), σε αντίθεση με παλαιότερη διαθέσιμη
παλαιογεωγραφία του Αιγαίου Πελάγους. Προηγούμενη έρευνα υπέθεσε ότι κατά τις
εποχές των παγετώνων, οι προϊστορικοί άνθρωποι εταξείδευαν μεταξύ των νησιών με
τα πόδια. Οι συγγραφείς της νέας μελέτης αναδημιούργησαν την γεωγραφία της
περιοχής, της ακτογραμμής που περιβάλλει τα νησιά του Αιγαίου, πριν από 450.000 χρόνια (ρυθμοί καθίζησης, που προκαλούνται από τεκτονική δραστηριότητα, παλαιά
δέλτα ποταμών, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την εκτίμηση της στάθμης
της θάλασσας, κ.α.) και ανακάλυψαν ότι οι προηγούμενες ανακατασκευές ήταν
εσφαλμένες… Η στάθμη του νερού βρισκόταν στο χαμηλότερο σημείο της, τα τελευταία 450.000 χρόνια, περίπου 225 μ. χαμηλότερα από ό,τι είναι τώρα! Γεγονός που
δείχνει ότι, αν και μερικά από τα νησιά του Αιγαίου ήταν συνδεδεμένα μεταξύ τους,
όταν η στάθμη της θάλασσας ήταν χαμηλότερη, κάποια νησιά παρέμεναν συνεχώς
απομονωμένα από τις γύρω χερσαίες στεριές…
Αυτό, σε συνδυασμό με την
χωροχρονική διαμόρφωση των ακτών της Κατώτερης και Μέσης Παλαιολιθικής στην περιφέρεια
της Μεσογείου, υποδηλώνει ότι οι προ-σάπιενς, ήδη πριν από 450.000 χρόνια:
(α) διέσχιζαν με πλοία το Αιγαίο,
(β) ενθαρρύνθηκαν από την
ευνοϊκή διαμόρφωση χερσαίου / θαλάσσιου τοπίου να επιχειρήσουν θαλάσσιες
διελεύσεις,
και
(γ) εξαπλώθηκαν στην λεκάνη
περιμετρικά της Μεσογείου, συμπεριλαμβανομένης της Μέσης Ανατολής / Λεβάντε,
ακολουθώντας δύο συγκλίνουσες διαδρομές μέσω του Αιγαίου Πελάγους: Από την ξηρά
/ γέφυρα του Βοσπόρου, και έως τις Ηράκλειες Στήλες / Στενά του Γιβραλτάρ.
Επί πλέον, τα παραπάνω
ευρήματα παρέχουν ουσιαστικές αποδείξεις ότι οι αρχάνθρωποι είχαν αναπτύξει ναυτικές
γνώσεις ήδη πριν από 450.000 χρόνια…[2]
Τα σκάφη θα είχαν
κατασκευαστεί, μάλλον, από ξύλο, ένα υλικό που σπάνια αντέχει στην δοκιμασία
του χρόνου για δεκάδες χιλιάδες, πόσο μάλλον για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια…
Όλα αυτά ανατρέπουν τα έως
τώρα θεωρούμενα για τις γνωστικές ικανότητες των αρχανθρώπων, την ανατομία τους,
αλλά και την ικανότητά τους για ομιλία, κλπ.
ΠΗΓΗ: G. Ferentinos, M. Gkionia, M.
Prevenios, M. Geraga, G. Papatheodorou «Archaic hominins maiden voyage in the
Mediterranean Sea», Quaternary International, The Journal of the International
Union for Quaternary Research, https://doi.org/10.1016/j.quaint.2022.09.001,
Science Direct, 16.11.2022. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 17.11.2022.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Λεκάκης Γ. «Αρχαία και σύγχρονα ναυάγια των ελληνικών θαλασσών».
[1] Τα acheulean εργαλεία
ήταν δημοφιλή στην Αφρική και την Ασία πριν από περίπου 1.760.000 χρόνια και
συνδέονται με τον Homo erectus. Παρόμοια έχουν επίσης βρεθεί γύρω από το Αρχιπέλαγος,
στην Ανατολία και την Κρήτη, και χρονολογούνται πριν από 1.200.000 χρόνια.
[2] Σήμερα είναι γενικώς παραδεκτό πως αρχάνθρωποι εταξείδεψαν στις θάλασσες της Ινδονησίας και των Φιλιππίνων, πριν από 1.000.000 – 700.000 χρόνια! Σε αυτό το χρονικό ύψος θα φτάσει – και θα το ξεπεράσει – κάποια στιγμή η αρχαιολογική έρευνα στο Αιγαίο…
