Του Γιώργου Λεκάκη
Ένα αρχαίο πατητήρι ανακαλύφθηκε στην αρχαία ελληνική Άψαρο[1],
στην νυν έκταση της νοτιοδυτικής Γεωργίας, κοντά στην τοποθεσία ενός – ρωμαϊκών
χρόνων – οχυρού, κατά την διάρκεια έρευνας σάρωσης με λέιζερ, η οποία διεξήχθη
από μια ομάδα ερευνητών με επί κεφαλής τον κ. Shota Mamuladze της Υπηρεσίας για
την Προστασία της Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Adjara και τον Radosław
Karasiewicz-Szczypiorski του Πανεπιστημίου της Βαρσοβίας.
κρασί για τα στρατεύματα που βρισκόταν στην φρουρά στην Άψαρο τον 2ο και 3ο
αιώνα μ.Χ., είπε ο κ. Karasiewicz-Szczypiorski. «Οι άνθρωποι πάντα ενδιαφέρονταν
να κάνουν επιχειρήσεις. Ως εκ τούτου, χτίστηκαν οίκοι ανοχής κοντά σε αυτό το
οχυρό, και σε άλλα ρωμαϊκά στρατόπεδα, και ένα πατητήρι».
Το πατητήρι μπορεί να ανήκε ακόμη και σε συνταξιούχους Ρωμαίους
στρατιώτες, πρόσθεσε. Χτίστηκε με τον τοπικό τρόπο, αλλά σφραγίστηκε με ρωμαϊκό
κονίαμα – σαφής ανταλλαγή ιδεών και τεχνογνωσίας, κατέληξε ο κ. Karasiewicz-Szczypiorski.
Άλλο ιστορικό πατητήρι στην Γεωργία ευρίσκεται στην ορθόδοξη ΙΜ Νεκρέσι στην περιοχή Κακέτι, που ιδρύθηκε τον 6ο αιώνα, σε
ένα από τα ανατολικότερα άκρα του Μεγάλου Καυκάσου. Στην θέση ακμάζουσας πόλεως
της Ύστερης Αρχαιότητας![2]
Στο «παλλάτι του επισκόπου», λοιπόν, ένα διώροφο κτήριο, ΝΔ. της εκκλησίας της
Κοιμήσεως, το ισόγειο καταλαμβάνεται σχεδόν εξ ολοκλήρου από μια κάβα, με ένα
μεγάλο ορθογώνιο πέτρινο πατητήρι και πολλά πιθάρια κρασιού (κβέβρι)
θαμμένα υπόγεια.
Η Γεωργία, η Αρμενία και η Ελλάς – βλ. ευρήματα Νέας Νικομηδείας Ημαθίας, Ντίκιλι Τας Καβάλας, κ.ά. – και βίντεο του Γ. Λεκάκη: 35.000.000 χρόνων αμπέλι στην Θράκη – έχουν τις αρχαιότερες ενδείξεις
καλλιέργειας και οινοποίησης αμπέλου, που χρονολογούνται πριν από 8.000 χρόνια.
Η ιστορία της αμπελουργίας είναι στενά συνδεδεμένη με την ιστορία του κρασιού. Οι
πρώτοι άνθρωποι καλλιεργούσαν άγρια σταφύλια για να κάνουν κρασί, ήδη από την
νεολιθική περίοδο. Μερικές από τις πρώτες εξημερώσεις του Vitis vinifera
συνέβησαν στις περιοχές αυτές. Το αρχαιότερο γνωστό οινοποιείο ανακαλύφθηκε στο
σπήλαιο “Areni-1” στο Vayots Dzor της Αρμενίας. Χρονολογείται στο 4100
π.Χ. Περιείχε πατητήρι, δοχεία ζύμωσης, αγγεία και κύπελλα και σπόρους από
αμπέλια V. vinifera. «Το γεγονός ότι η οινοποίηση ήταν ήδη τόσο καλά
αναπτυγμένη το 4000 π.Χ. υποδηλώνει ότι η τεχνολογία πιθανότατα ανάγεται πολύ ενωρίτερα»
(McGovern).
ΠΗΓΗ: Sz. Zdziebłowski «Sip, sip, hooray! Archaeologists find
1,800-year-old Roman winepress», Science in Poland, 16.11.2022. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 17.11.2022.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
– Berkowitz Μ. «World’s Earliest Wine», Archaeology. Archaeological
Institute of America, 49 (5), Σεπτ.-Οκτ. 1996.
– Keys D. «Now that’s what you
call a real vintage: professor unearths 8,000-year-old wine», The Independent,
28.12.2003.
– Loosley Leeming E. «Architecture
and Asceticism: Cultural Interaction between Syria and Georgia in Late
Antiquity», στο Texts and
Studies in Eastern Christianity, Vol. 13, εκδ. Brill, 2018.
– Maugh Thomas H. II (11 January
2011). “Ancient winery found in Armenia”, Los Angeles Times, 11.1.2011.
– Phillips R. «A Short History
of Wine» εκδ.Allen Lane, ΝΥ, 2000.
– “Oldest known wine-making
facility’ found in Armenia”, BBC News, 11.1.2011.
[1] Ἄψαρος, Ἄψυρτος,
Αψαρούς (αψύς + ρους) > Apsarus, Apsaros, Apsyrtus, Apsyrtos, Adjara, Gonio, 15 χλμ. νότια από το Βατούμι, στις εκβολές του
ποταμού Άκαμψι (*), 4 χλμ. από τα νυν τουρκικά σύνορα.
Το όνομά του συνδέθηκε με
τον μύθο της Μήδειας και του αδελφού της Άψυρτου. Η αρχαιότερη αναφορά του γίνεται
από τον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο στην «Φυσική Ιστορία» (1ος αιώνας μ.Χ.), και στους
Μιθριδατικούς Πολέμους του Αππιανού (2ος αιώνας μ.Χ.).
Τον 2ο αιώνα μ.Χ. ήταν ήδη
μια καλά οχυρωμένη πόλη εντός της Κολχίδος. Η πόλη ήταν επίσης γνωστή για το
θέατρο και τον ιππόδρομό της. Ο Προκόπιος (6ος αιώνας μ.Χ.), κάνει λόγο για τα
ερείπια των δημόσιων κτηρίων της ως απόδειξη ότι κάποτε ήταν ένας τόπος μεγάλης
σημασίας. Υπό βυζαντινή επιρροή, μετονομάσθηκε σε Γωνιό (Μιχαήλ Πανάρετος, 14ος
αι.).
(*) Akampsis, Ch’orokhi, Çoruh,
Ch’vorokh, Chorokhi και Βόας. Ονομαζόταν Άκαμψις επειδή ήταν αδύνατον να τον περάσεις,
ακόμη και αφού εκβάλλει στην θάλασσα, το ρέμα του τρέχει με τόση δύναμη και
ταχύτητα, προκαλώντας μεγάλη αναταραχή του νερού για πολύ μεγάλη απόσταση μέσα
στην θάλασσα που καθιστά αδύνατο το πέρασμα και από την ακτή σε αυτό το σημείο!
– βλ. Αρρ. «Περίπλους του Ευξείνου
Πόντου», Πλίνιος, Προκόπιος.
[2] Συνδέεται με τις απαρχές του μοναχισμού στην Γεωργία,
με τον μοναχό του 6ου αιώνα Άβιβο (**), γνωστός για τον χριστιανικό προσηλυτισμό και την καταπολέμηση του ζωροαστρισμού.
Το μοναστήρι έκλεισε λίγο μετά την κατάληψη από την Αυτοκρατορική Ρωσία (1811).
Μετά από μια παύση σχεδόν δύο αιώνων, το μοναστήρι έγινε ξανά λειτουργικό το
2000.
(**) Ο Άβιβος ήταν ένας από
τους 13 Ασσυρίους αποστόλους της Γεωργίας, που διέδωσε τον χριστιανισμό όχι
μόνον μεταξύ των Γεωργιανών, αλλά και μεταξύ των ορεινών φυλών του σύγχρονου
Νταγκεστάν, όπως οι Διδώιοι, οι αρχαίοι κάτοικοι της περιοχής – βλ. Χρονικό
Life of Kartli.
