Ο Πατριάρχης που είχε ερωμένη, αντιτάχθηκε στη «σκλαβιά της γυναίκας», στην προίκα, στον εμπορικό γάμο, και απέδωσε Πλάτωνα και Δημοσθένη! – του Γ. Λεκάκη

Του Γιώργου Λεκάκη

Ο Σαμουήλ Α΄ (κατά κόσμον
Σκαρλάτος Χαντζερής) διετέλεσε Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως δις: 1763-1768 και
1773-1774.

Εγεννήθηκε το 1700 στην
Κωνσταντινούπολη. Ήταν υιός του Μπασα-Γιαννάκη, εκπροσώπου των εμπόρων της
Πόλης και της Μαριώρας Μουρούζη. Ανήψια του:

– ο Κωνσταντίνος, πρίγκηψ Βλαχίας,

– ο
Αλέξανδρος, πρίγκηψ Μολδαβίας – ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Γ. Λεκάκης “Κωνσταντινούπολη και Αγία Πετρούπολη” – και

– ο Σαμουήλ, μητροπολίτης Εφέσου. 

Λέγεται δε,
ότι είχε μάλλον ερωμένη την Ρωξάνδρα Καρατζά.

Εστηλίτευσε την «σκλαβιά της
γυναίκας», μίλησε ενάντια στον θεσμό της προίκας και του εμπορικού γάμου, και
με συνοδική απόφαση διευκρίνισε τον βαθμό συγγένειας που αποτελεί κώλυμα γάμου.

Αλλά αυτές οι «ριζοσπαστικές
κινήσεις» του όπως ήταν φυσικό, επροκάλεσαν αντιδράσεις… Αναγκάσθηκε σε
παραίτηση στις 5.11.1768. Εξορίστηκε στην ΙΜ Μεγίστης Λαύρας του Αγίου Όρους.

Μετά την παραίτηση του
Πατριάρχη Θεοδοσίου Β΄ (17.11.1773) η Σύνοδος, με προσωπική παρέμβαση του
σουλτάνου Μουσταφά Γ΄, εξέλεξε και πάλι τον Σαμουήλ Α΄, Πατριάρχη και παρά την
σφοδρή αντίδρασή του.

Στην δεύτερη Πατριαρχία του
προσπάθησε να επιλύσει το ζήτημα των «Κολλυβάδων». Ισχυρή αντιπολίτευσή του ο
Μητροπολίτης Προύσης, Μελέτιος. Στις 24.12.1774 ξανα-εξορίστηκε στην Χάλκη,
όπου και πέθανε (10.5.1775) και ετάφη, ίσως, κάτω από την αγία τράπεζα του ΙΝ
Αγίου Νικολάου Χάλκης.

Είχε σημαντικό συγγραφικό
έργο, το οποίο όμως δεν σώζεται… Είχε συγγράψει έργο με τίτλο «Ρητορική», περίληψη λόγων του
Δημοσθένους, καθώς και της «Πολιτείας» και διαλόγων του Πλάτωνος.

Το δε βιβλίο του «Διαταγαί
γάμων», τυπώθηκε και κυκλοφόρησε στην Κωνσταντινούπολη, από τον Παναγιώτη
Κυριακίδη, το 1767. Ήταν σε σχήμα 4^ο, πη΄ σελ. Ο τίτλος σε ξυλόγραφο
αρχιτεκτονικό πλαίσιο. ΗΤΑΝ ΜΙΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ
ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟΥ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ!

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Ελληνική
Βιβλογραφία». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 3.1.2020.

– Legrand (18ος αἰ.) 657, Ἑλληνική
Βιβλιοθήκη, 1044, Λαγανάς 425.

– Μήλλας Ακ. «Ο ιερός ναός του
αγίου Νικολάου».

– Μπακούρος Β. «Ο Οικουμενικός
Πατριάρχης Σαμουήλ Α΄ Χαντζερής ο βυζάντιος: ο βίος και το έργο του
(1700-1775)», διδακτορική διατριβή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο
Αθηνών (ΕΚΠΑ), 1998.

– Σταματόπουλος Τ. «Ο
εσωτερικός αγώνας», εκδ. Κάλβος, τ. Α΄, σελ. 152.