Του Γιώργου Λεκάκη
Χωράφια παπαρούνας οπίου
άνθιζαν το 3170 π.Χ., εκεί όπου ευρίσκεται σήμερα το… υπόγειο γκαράζ της Όπερας
της Ζυρίχης / Zurich-Parkhaus Opéra!!! Μέσω μιας νέας ανάλυσης αρχαίων σπόρων,
ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Βασιλείας Ελβετίας, κατάφεραν να ενισχύσουν
την υπόθεση ότι οι προϊστορικοί αγρότες, σε όλες τις Άλπεις, συμμετείχαν στην
εξημέρωση της παπαρούνας οπίου.
Αν και είναι γνωστή σήμερα
κυρίως ως πηγή οπίου και οπιούχων, η παπαρούνα είναι επίσης ένα πολύτιμο φυτικό
φαγητό και φάρμακο. Οι σπόροι της μπορούν να χρησιμοποιηθούν για κουάκερ και
μαγειρικό λάδι.
Σε αντίθεση με όλες τις άλλες
προηγουμένως εξημερωμένες καλλιέργειες, οι οποίες – υποτίθεται ότι – έχουν
εξημερωθεί στην νοτιοδυτική Ασία (διάφοροι κόκκοι, όσπρια και λινάρι), οι
ειδικοί πιστεύουν τώρα πια, ότι η παπαρούνα οπίου (Opium poppy / Papaver
somniferum L.) εξημερώθηκε στην (δυτική) Μεσόγειο, όπου άνθισε ο πρόγονός της, Papaver
somniferum subsp. setigerum (DC.). Το φυτό βρισκόταν ήδη στην διαδικασία
εξημέρωσης στα τέλη της 4ης χιλιετίας π.Χ. Το arcang είναι ιθαγενές και εξακολουθεί να φύεται άγριο έως
και σήμερα! Και από εκεί εν συνεχεία εξαπλώθηκε στην κεντρική και βόρεια Ευρώπη…
Χρησιμοποιώντας μια νέα
μέθοδο ανάλυσης, ερευνητές από τα πανεπιστήμια της Βασιλείας και του Μονπελιέ
κατάφεραν να ενισχύσουν την υπόθεση ότι οι προϊστορικοί αγρότες που ζούσαν σε
κατοικίες γύρω από τις Άλπεις, άρχισαν να καλλιεργούν και να χρησιμοποιούν την
παπαρούνα οπίου, σε μεγάλη κλίμακα, από περίπου το 5500 π.Χ. Με αυτόν τον
τρόπο, συνέβαλαν στην εξημέρωσή της, όπως αναφέρει η ομάδα.
………………………………………………
ΣΧΟΛΙΟ Γ. Λεκάκη:
Είχαν δίκιο (και πάλι) λοιπόν
οι αρχαίοι Έλληνες, που έλεγαν πως πρώτη ηύρε τον καρπό της η θεά Δήμητρα, και
ονόμασε το φυτό μήκων, για το χαρακτηριστικό μήκος του.
Οι αρχαίοι Έλληνες εγνώριζαν
πολύ καλά και τις ιδιότητες της μήκωνος, την κεφαλή της οποίας έλεγαν κώδεια,
διότι γευόμενος κανείς την βοτάνη αυτή, έπεφτε σε κώμα (= ύπνος > κώδιον =
ύπνος βαθύς, όπως σε κώα = κωFος, σπήλαιο, cave)!
Κώδη έλεγαν τον καρπό της για τον ίδιο λόγο, και γέγεια τα άνθη της.
………………………………………………
Allowen Evin, Sarah Ivorra, Raül Soteras, Aurélie Salavert, Ferran Antolín
& Laurent Bouby «A morphometric approach to track opium poppy domestication»
στο Scientific Reports, vol. 11, αρ.: 9778 (2021), 7 May 2021. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 8.5.2021.
Abstract
Opium poppy (Papaver somniferum L. subsp. somniferum) was likely
domesticated in the Western Mediterranean, where its putative wild ancestor is
indigenous, and then spread to central and northern Europe. While opium poppy
seeds are regularly identified in archaeobotanical studies, the absence of
morphological criteria to distinguish the seeds of wild and domestic forms
prevents the documentation of their respective historical and geographical
occurrences and of the process of opium domestication as a whole. To fill this
gap and better understand the status of this crop in the Neolithic, we combined
seed outline analyses, namely elliptic Fourier transforms, with other
morphometric descriptors to describe and identify Papaver setigerum, Papaver
somniferum and other Papaver taxa. The combination of all measured parameters
gives the most precise predictions for the identification of all seven taxa. We
finally provide a case study on a Neolithic assemblage from a pile-dwelling
site in Switzerland (Zurich-Parkhaus Opéra, ca. 3170 BC). Our results indicate
the presence of mixed populations of domestic and wild seeds belonging to the
P. somniferum group, suggesting that the plant was already in the process of
domestication at the end of 4th millennium BC. Altogether, these results pave
the way to understand the geography and history of the poppy domestication and
its spread into Europe.
