Οι ανθρωπόμορφες κουκκουμάρες της Αμμοχώστου Κύπρου – του Ντ. Θ. Κόγια – βίντεο

Οι
ανθρωπόμορφες κουκκουμάρες

της
Αμμοχώστου

Του Ντίνου Θ. Κόγια

Στα μέσα του 19ου αιώνα, τα
Βαρώσια ή Βαρώσι, ήταν ένα προάστιο της τουρκοκρατούμενης Αμμοχώστου, στο οποίο
κατοικούσαν χριστιανοί λόγω της απαγόρευσης εγκατάστασής τους εντός της πόλης.
Μεγάλη φήμη είχαν τα εργαστήρια αγγειοπλαστικής του Bαρωσιού, που οι ντόπιοι
ονόμαζαν κουζάρικα. Τα εργαστήρια κατασκεύαζαν μια μεγάλη ποικιλία κεραμικών,
αλλά φημίζονταν ιδιαίτερα για τα υδροφόρα αγγεία τους, όπως κούζες, κορύπες,
λαήνια, βάττες κ.ά.

Στα βαρωσιώτικα αγγεία η
διακόσμηση ήταν ανύπαρκτη έως υποτυπώδης. Εξαίρεση αποτελούσαν μερικές βάττες ή
κουκκουμάρες που έφεραν πλούσιο επίθετο διάκοσμο. Από την περίοδο 1880-1890, τα
εργαστήρια στα Βαρώσια, άρχισαν να κατασκευάζουν και ανθρωπόμορφες
κουκκουμάρες, στις οποίες οι πλουμίστρες επικολλούσαν το πρόσωπο (φτιαγμένο σε
καλούπι) και διάφορα διακοσμητικά στοιχεία, όπως γιρλάντες, ζωάκια
(κουζούδκια), φίδια, φυτικά μοτίβα, ρόδακες κ.ά.

Οι ανθρωπόμορφες κουκκουμάρες
είναι από τα σπανιότερα κεραμικά της κυπριακής αγγειοπλαστικής παράδοσης. Στις
συλλογές του Δικτύου Νεότερης Κεραμικής υπάρχουν δύο τέτοια αγγεία που
χρονολογούνται στο τέλος του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα. Οι
κουκκουμάρες αυτές φέρουν ιδιαίτερα μορφολογικά και διακοσμητικά στοιχεία που
διευρύνουν τις γνώσεις μας σχετικά με αυτά τα ιδιαίτερα κεραμικά. Μερικά από τα
επίθετα κοσμήματα των δύο κουκκουμάρων που παρουσιάζονται στο βίντεο,
επιβεβαιώνουν επιρροές της οθωμανικής κεραμικής και του ελληνικού νεοκλασικισμού
στην βαρωσιώτικη αγγειοπλαστική.

Οι κουκκουμάρες φαίνεται ότι
σταμάτησαν να φτιάχνονται περίπου το 1940. Ίσως γιατί θεωρήθηκαν ξεπερασμένες
ως διακοσμητικό αντικείμενο, ίσως γιατί ακολούθησαν την γενικότερη παρακμή της
βαρωσιώτικης αγγειοπλαστικής ή γιατί έφυγαν από τη ζωή οι εξειδικευμένες
πλουμίστρες τους. Η τουρκική εισβολή το 1974, διέκοψε απότομα την μακρόχρονη
αγγειοπλαστική παράδοση του Βαρωσιού, αφού τα εργαστήρια εγκαταλείφθηκαν και οι
τεχνίτες κατέφυγαν σε άλλες πόλεις της Κύπρου.

ΔΕΙΤΕ το βίντεο ΕΔΩ.

The
anthropomorphic koukkoumares

of Famagusta

By Dinos Th. Koyias

In the mid-19th century, Varosia or Varosi, was a suburb of the
Turkish-occupied Famagusta, inhabited by Christians, because of their
prohibition of settling inside the city. Famagusta had been an important
harbour town, since Middle Ages. Varosi was famous for its pottery. The pottery
workshops of Varosi, which the locals called kouzarika, manufactured a large
variety of ceramics, but they were particularly famous for their water vessels,
such as kouzes, coripes, laginia, vattes etc.

Varosi also specialized in the production of anthropomorphic vases with
a moulded female face, flat base and usually a spindle-shaped body with relief
decoration. Two or more handles, sometimes taking the shape of human arms.
These vases were called koukoumares.

Koukkoumares are the rarest vessels of the Cypriot pottery. In the
collections of the Modern Pottery Network there are two such vessels dating
from the late 19th and early 20th centuries. These two vessels have particular
morphological and decorative elements, increasing our knowledge of this kind of
pottery.

Relief decoration of these two anthropomorphic vases shown in the video,
confirm influences of Ottoman pottery and Greek neoclassicism. The kοukοumares seem to have stopped being
manufactured around 1940.

ΛΕΞΕΙΣ: ανθρωπομορφα αγγεια, κουκκουμαρα, Αμμοχωστος, Κογιας, 19ος αιωνας, Βαρωσια, Βαρωσι, τουρκοκρατια, χριστιανοι, εργαστηριο αγγειοπλαστικης, κουζαρικο, κεραμικα, υδροφορα αγγεια, κουζα, κορυπη,
λαηνι, βαττα, βαρωσιωτικα αγγεια, διακοσμηση, βαττες, κουκκουμαρες, διακοσμος, 1880, 1890, εργαστηρια αγγειοπλαστικης, αγγειοπλαστικη, ανθρωπομορφο, πλουμιστρα,  καλουπι, γιρλαντα, ζωακι, κουζουδκια, φιδι, φυτικα μοτιβα, ροδακας, κυπριακη αγγειοπλαστικη παραδοση, 20ος αιωνας, κεραμικη, κοσμημα, οθωμανικη κεραμικη, νεοκλασικισμος, βαρωσιωτικη αγγειοπλαστικη, 1940, τουρκικη εισβολη 1974, Κυπρος